H Kαινοτομία στις Ελληνικές Επιχειρήσεις: Δείκτες, Στόχοι, Στρατηγικές & Εμπόδια

Δείκτες καινοτομίας για το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων

Η Καινοτοµία στις ελληνικές επιχειρήσεις στον Κλάδο Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών

H Καινοτοµία στις ελληνικές επιχειρήσεις στον κλάδο Τροφίμων & Ποτών

Η Καινοτοµία στις ελληνικές επιχειρήσεις στον Φαρμακευτικό κλάδο

Η καινοτομία στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών ανάπτυξης και απασχόλησης – Η σημασία των δεικτών

---

Η καινοτομία παίζει κοµβικό ρόλο στη διαδικασία οικονομικού και κοινωνικού ανασχηματισμού. Οι λόγοι είναι πολλοί και σχετίζονται τόσο µε την παγκοσµιοποιημένη φύση της οικονομίας, που απαιτεί τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, όσο και µε την ανάγκη αντιμετώπισης των κοινωνικών προκλήσεων που η οικονοµική κρίση έχει δημιουργήσει. 

Όπως προκύπτει από τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές και πολιτικές, η καινοτοµία είναι µία συλλογική διαδικασία που έχει πολύ έντονα τα χαρακτηριστικά της διοργανωσιακής συνεργασίας: ο δηµόσιος τοµέας, οι οργανισµοί που παράγουν έρευνα και ο ιδιωτικός τοµέας συνεργάζονται, δηµιουργώντας την περίφηµη τριπλή έλικα (triple helix), που όχι µόνο παράγει καινοτοµία, αλλά την εντάσσει και σε ένα ευρύτερο οικονοµικό, κοινωνικό και παραγωγικό πλαίσιο.

Κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αυτή διαδραµατίζουν οι ερευνητικές υποδοµές και δίκτυα, αλλά και ο δηµόσιος τοµέας που, πλέον, αναγνωρίζεται διεθνώς ως κεντρικός παράγοντας στην καινοτοµική διαδικασία.

Η έρευνα που παρουσιάζεται στο αφιέρωμα αυτού του τεύχους, είναι η πρώτη µετά το 2006 για την Ελλάδα και αποτελεί την επίσηµη έρευνα για την Καινοτοµία στις επιχειρήσεις (Community Innovation Survey) που διεξάγεται σε όλες τις χώρες µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Διενεργήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης, που από το 2012 µε απόφαση της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας και Τεχνολογίας, έχει αναλάβει την παραγωγή των επίσηµων στατιστικών στοιχείων για την Έρευνα & Ανάπτυξη και Καινοτοµία στην Ελλάδα, µε τη συνεργασία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.

Aρχικά παρουσιάζεται η συνολική μελέτη που αφορά το σύνολο της χώρας, σχεδόν 15.000 επιχειρήσεις µε 10 ή περισσοτέρους εργαζοµένους, σε όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας που ερευνώνται στο πλαίσιο της έρευνας.

Επίσης, το ΕΚΤ ανέλυσε και παρουσιάζει τους δείκτες καινοτομίας για τρεις σημαντικούς επιχειρηματικούς κλάδους: τον Κλάδο Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών, τον κλάδο Τροφίμων & Ποτών και τον Φαρμακευτικό Kλάδο.   

---

Δείκτες καινοτομίας για το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων

Οι δείκτες καινοτομίας που παρουσιάζονται στo αφιέρωμα αναφέρονται στην περίοδο 2010-2012 και αποτυπώνουν τους τέσσερις καθιερωμένους "τύπους" καινοτοµίας, και συγκεκριμένα την παραγωγή ενός νέου για την επιχείρηση ή σημαντικά βελτιωμένου προϊόντος (αγαθού ή υπηρεσίας), την εφαρμογή μίας νέας ή σημαντικά βελτιωμένης διαδικασίας, την εφαρμογή μιας νέας ή σημαντικά βελτιωμένης οργανωσιακής μεθόδου και, τέλος, την εφαρμογή μιας νέας ή σημαντικά βελτιωμένης ή μεθόδου μάρκετινγκ.

Ακόμα, καταγράφουν τις δαπάνες για καινοτοµικές δραστηριότητες των επιχειρήσεων, την εισαγωγή νέων προϊόντων στην επιχείρηση και στην αγορά, τις στρατηγικές και τα εµπόδια που συναντούν οι επιχειρήσεις για την ανάπτυξη καινοτοµιών. Ο επόμενος κύκλος της έρευνας για την καινοτομία, με αναφορά στην τριετία 2012-2014, θα πραγματοποιηθεί εντός του 2015 και τα αποτελέσματα θα είναι διαθέσιμα το α’ εξάμηνο του 2016.

Οι δείκτες καινοτομίας έρχονται να αποτελέσουν βασικό εργαλείο για την κατανόηση της καινοτοµικής δραστηριότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, για την τριετία 2010-2012, την αρχή μιας περιόδου με υψηλές οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις. Την περίοδο αυτή, το 52,3% των ελληνικών επιχειρήσεων εμφανίζονται καινοτόμες σε τουλάχιστον έναν από τους παραπάνω τύπους καινοτομίας.

Η πλειονότητα είναι καινοτόμες στην οργανωσιακή καινοτομία ή/και καινοτομία μάρκετινγκ, με ποσοστό που φθάνει το 45,4%. Καινοτομίες προϊόντος ή/και διαδικασίας (τη συχνά αποκαλούμενη "τεχνολογική καινοτομία") αναπτύσσει το 34,3% των επιχειρήσεων.

Με βάση τα παραπάνω ποσοστά, η Ελλάδα, όσον αφορά το σύνολο της καινοτόμων επιχειρήσεων, βρίσκεται στην 11η θέση µεταξύ των 28 χωρών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεπερνώντας τον µέσο ευρωπαϊκό όρο (48,9%).

Όσον αφορά την καινοτομία προϊόντος ή /και διαδικασίας η Ελλάδα βρίσκεται στη 16η θέση, κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (36,0%). Τέλος, σε σχέση με την οργανωσιακή καινοτομία ή/και καινοτομία μάρκετινγκ καταλαμβάνει την 5η θέση, πολύ πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (37,1%).

Ποσοστό (%) καινοτόμων επιχειρήσεων στις χώρες μέλη της ΕΕ28, 2010-2012.

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με καινοτομία προϊόντος ή/και διαδικασίας στις χώρες μέλη της ΕΕ28, 2010-2012.

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με οργανωσιακή καινοτομία ή/και καινοτομία μάρκετινγκ στις χώρες μέλη της ΕΕ-28, 2010-2012.

 

Τα µεγάλα αστικά κέντρα εξακολουθούν να είναι πόλοι έλξης της καινοτοµικής δραστηριότητας, αλλά και η περιφέρεια καταγράφει σηµαντικές επιδόσεις. Περιφέρειες, όπως η Κρήτη ή η Στερεά Ελλάδα, αποτελούν κεντρικά σηµεία στον καινοτοµικό χάρτη της χώρας.

Για την ανάπτυξη των καινοτομιών σε διαδικασίες ή/και προϊόντα (καινοτομίες που κάποιες φορές αναφέρονται και ως "τεχνολογική καινοτομία") απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις.

Συνολικά, οι δαπάνες των ελληνικών επιχειρήσεων για καινοτομικές δραστηριότητες το 2012 ανέρχονται στα 1,9 δισεκατομμύρια Ευρώ. Αυτές αφορούν κυρίως σε αγορά μηχανημάτων, εξοπλισμού, λογισμικού και κτιρίων, σε ποσοστό 63,1% των συνολικών δαπανών.

Ακολουθούν οι δαπάνες για ενδοεπιχειρησιακή Ε&Α, με ποσοστό 25,5%, ενώ αισθητά χαμηλότερα είναι τα ποσοστά δαπανών για τις υπόλοιπες δραστηριότητες.

Ποσοστό (%) καινοτόμων επιχειρήσεων ανά περιφέρεια, 2010-2012.

Ποσοστιαία κατανομή (%) δαπανών στις επιμέρους κατηγορίες καινοτομικών δραστηριοτήτων, 2012.

 

Ο ρόλος του δημοσίου τομέα, μέσω των συμβάσεων που συνάπτει με τις επιχειρήσεις για τις διάφορες προμήθειες σε αγαθά και υπηρεσίες, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ιδιαίτερα σημαντικός στη μόχλευση της καινοτομίας.

Εξετάζοντας την ύπαρξη καινοτομίας στο πλαίσιο των συμβάσεων που συνάπτει το ελληνικό δημόσιο, το 6,2% των επιχειρήσεων που είχαν συμβάσεις με τον δημόσιο τομέα δηλώνει πως υλοποίησε καινοτομικές δραστηριότητες ως προϋπόθεση της σύμβασης.

Ποσοστό 11,9% δηλώνει πως υλοποίησε καινοτομικές δραστηριότητες χωρίς να είναι προϋπόθεση της σύμβασης.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων που πραγματοποίησαν συμβάσεις με τον ελληνικό δημόσιο τομέα δεν υλοποίησαν καμία καινοτομία (81,8%). Μεγαλύτερα είναι τα ποσοστά των ελληνικών επιχειρήσεων που υλοποίησαν καινοτομίες στο πλαίσιο συμβάσεων με φορείς του δημοσίου τομέα άλλων χωρών.

Αναλυτικότερα, ποσοστό 14,7% υλοποίησε καινοτομικές δραστηριότητες ως προϋπόθεση της σύμβασης και ποσοστό 27,4% χωρίς να είναι προϋπόθεση της σύμβασης.

---

Η Καινοτοµία στις ελληνικές επιχειρήσεις στον Κλάδο Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών

Στο διάστημα της τριετίας 2010-2012, το 65,5% των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ) καινοτομούν σε έναν ή περισσότερους τομείς, ποσοστό υψηλότερο από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους (52,3%).

Για την αποτύπωση της καινοτομίας και των καινοτομικών δραστηριοτήτων του κλάδου ΤΠΕ αναλύθηκαν τα στοιχεία της "Έρευνας για την Καινοτοµία" που υλοποίησε το ΕKT με αναφορά στην τριετία 2010-2012, για τις επιχειρήσεις οι οποίες εντάσσονται στους εξής κωδικούς οικονομικής δραστηριότητας (Nace rev2): "261 - Κατασκευή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων και έμφορτων ηλεκτρονικών πλακετών", "262 - Κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών και περιφερειακού εξοπλισμού", "263 - Κατασκευή εξοπλισμού επικοινωνίας", "4651 - Χονδρικό εμπόριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, περιφερειακού εξοπλισμού υπολογιστών και λογισμικού", "4652 - Χονδρικό εμπόριο ηλεκτρονικού και τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού και εξαρτημάτων", "582 -Έκδοση λογισμικού", "61 – Τηλεπικοινωνίες", "62 - Δραστηριότητες προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες" και "631 - Επεξεργασία δεδομένων, καταχώρηση και συναφείς δραστηριότητες, δικτυακές πύλες".

Καινοτομία προϊόντος ή/και διαδικασίας αναπτύσσει το 36,3% των επιχειρήσεων ΤΠΕ έναντι 34,3% του συνόλου των επιχειρήσεων, με μεγαλύτερο ποσοστό σε καινοτόμες διαδικασίες (26,7%) και ακολούθως σε καινοτόμα προϊόντα (24,0%).

Σε ό,τι αφορά στις καινοτομίες προϊόντος (αγαθών ή υπηρεσιών), το 90,6% των επιχειρήσεων του κλάδου ΤΠΕ με καινοτομία προϊόντος αναπτύσσει καινοτομίες σε υπηρεσίες, ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από το σύνολο της χώρας (58,9%).

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με καινοτομία σε αγαθά και υπηρεσίες, 2010-2012.

Στην οργάνωση ή/και το μάρκετινγκ καινοτομεί το 60,8% των επιχειρήσεων του κλάδου ΤΠΕ, ποσοστό υψηλότερο του συνόλου της χώρας.

Αναλυτικότερα, καινοτομία μάρκετινγκ καταγράφει το 54,9% των επιχειρήσεων του κλάδου και οργανωσιακή καινοτομία το 53,3%.

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με οργανωσιακή καινοτομία ή/και καινοτομία μάρκετινγκ και οι επιμέρους κατηγορίες, 2010-2012

Οι δαπάνες των επιχειρήσεων του κλάδου ΤΠΕ για καινοτομικές δραστηριότητες το 2012 ανέρχονται στα 127,8 εκατομμύρια ευρώ.

Οι δαπάνες για την υλοποίηση ενδοεπιχειρησιακής Ε&Α αποτελούν το 65,7% των συνολικών δαπανών για καινοτομικές δραστηριότητες, ποσοστό υπερδιπλάσιο από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων.

Ποσοστιαία κατανομή (%) δαπανών στις επιμέρους κατηγορίες καινοτομικών δραστηριοτήτων, 2012.

Βασικές στρατηγικές των καινοτόμων επιχειρήσεων στον κλάδο ΤΠΕ αποτελούν η μείωση του κόστους λειτουργίας, η αύξηση ευελιξίας/ανταπόκρισης της επιχείρησης, και η εισαγωγή νέων ή σημαντικά βελτιωμένων προϊόντων, με υψηλότερα μάλιστα ποσοστά από το σύνολο της χώρας.

Μεγαλύτερη έμφαση από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων αποδίδουν οι επιχειρήσεις του κλάδου στην ανάπτυξη νέων αγορών εντός Ευρώπης και στην ανάπτυξη συνεργασιών.

Τα κυριότερα εμπόδια των καινοτόμων επιχειρήσεων στον κλάδο ΤΠΕ είναι η έλλειψη ζήτησης, με ποσοστό λίγο μεγαλύτερο του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων. Άλλα εμπόδια όπως ισχυρός ανταγωνισμός τιμών, έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης είναι σε σημαντικά μικρότερα ποσοστά, σε σύγκριση με το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων. 

---

H Καινοτοµία στις ελληνικές επιχειρήσεις στον κλάδο Τροφίμων & Ποτών

Στο διάστημα της τριετίας 2010 έως και 2012, το 60% των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο Τροφίμων & Ποτών καινοτομούν σε έναν ή περισσότερους τομείς, ποσοστό υψηλότερο από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους (52,3%).

Οι δείκτες που παρουσιάζονται στη μελέτη καταγράφηκαν στην "Έρευνα για την Καινοτοµία" που υλοποίησε το ΕΚΤ με αναφορά στην τριετία 2010-2012.

Για την αποτύπωση της καινοτομίας και των καινοτομικών δραστηριοτήτων του κλάδου Τροφίμων & Ποτών αναλύθηκαν τα στοιχεία για τις επιχειρήσεις οι οποίες εντάσσονται στους εξής κωδικούς οικονομικής δραστηριότητας (Nace rev2): "10 - Βιομηχανία τροφίμων", "11 – Ποτοποιία" και "46.3 Χονδρικό εμπόριο τροφίμων, ποτών και καπνού (πλην του 46.35 Χονδρικό εμπόριο προϊόντων καπνού)".

Σε προϊόντα ή/και διαδικασίες καινοτομεί το 36,5% των επιχειρήσεων του κλάδου Τροφίμων & Ποτών, με μεγαλύτερο ποσοστό στην εφαρμογή καινοτομιών διαδικασίας (28,6%).

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με καινοτομία προϊόντος ή/και διαδικασίας και οι επιμέρους κατηγορίες, 2010-2012.

Σε ό,τι αφορά στις καινοτομίες προϊόντος (αγαθών ή υπηρεσιών), αυτές αφορούν κυρίως καινοτομίες σε αγαθά αφού το 91,9% των επιχειρήσεων του κλάδου με καινοτομία προϊόντος αναπτύσσει καινοτομίες σε αγαθά.

Σε ό,τι αφορά στις καινοτομίες διαδικασίας, οι περισσότερες επιχειρήσεις στον κλάδο Τροφίμων & Ποτών εισάγουν καινοτομίες για την υποστήριξη των διαδικασιών (64,8%) και ακολούθως για τις μεθόδους κατασκευής/παραγωγής των προϊόντων (52,6%).

Λιγότερο από το ένα τρίτο των επιχειρήσεων με καινοτομία διαδικασίας καινοτομεί στις μεθόδους παράδοσης/διανομής των προϊόντων (28,8%).

Στην οργάνωση ή/και το μάρκετινγκ καινοτομεί το 50,8% των επιχειρήσεων του κλάδου Τροφίμων & Ποτών, ποσοστό υψηλότερο του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων (45,4%).

Αναλυτικότερα, οργανωσιακή καινοτομία καταγράφει το 31,9% και καινοτομία μάρκετινγκ το 42% των επιχειρήσεων του κλάδου.

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με οργανωσιακή καινοτομία ή/και καινοτομία μάρκετινγκ και οι επιμέρους κατηγορίες, 2010-2012

Οι δαπάνες των επιχειρήσεων του τομέα Τροφίμων-Ποτών για καινοτομικές δραστηριότητες το 2012 ανέρχονται στα 222,1 εκατομμύρια ευρώ.

Αυτές κυρίως αφορούν σε αγορά μηχανημάτων, εξοπλισμού, λογισμικού και κτιρίων, σε ποσοστό 76,6% των συνολικών δαπανών. Ακολουθούν οι δαπάνες για άλλες καινοτομικές δραστηριότητες, με ποσοστό 13,0% ενώ αισθητά χαμηλότερα είναι τα ποσοστά δαπανών για τις υπόλοιπες δραστηριότητες.

Ποσοστιαία κατανομή (%) δαπανών στις επιμέρους κατηγορίες καινοτομικών δραστηριοτήτων, 2012.

Η μείωση του κόστους λειτουργίας ή/και του κόστους υλικών, εξαρτημάτων ή υπηρεσιών αναδεικνύονται ως οι βασικές στρατηγικές των καινοτόμων επιχειρήσεων στον κλάδο Τροφίμων & Ποτών, με μικρότερα ωστόσο ποσοστά από ότι για το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων.

Μεγαλύτερη έμφαση από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων αποδίδουν οι επιχειρήσεις του κλάδου στην ανάπτυξη νέων αγορών εντός και εκτός Ευρώπης και στην ανάπτυξη συνεργασιών.

Τα κυριότερα εμπόδια των καινοτόμων επιχειρήσεων στον κλάδο Τροφίμων & Ποτών, με ποσοστά μεγαλύτερα του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων, είναι ο ισχυρός ανταγωνισμός τιμών, η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης, το υψηλό κόστος συμμόρφωσης με κανονισμούς και νομικές απαιτήσεις, το υψηλό κόστος πρόσβασης σε νέες αγορές.

---

Η Καινοτοµία στις ελληνικές επιχειρήσεις στον Φαρμακευτικό κλάδο 

Στο διάστημα της τριετίας 2010 έως και 2012, το 70,2% των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον Φαρμακευτικό κλάδο καινοτομούν σε έναν ή περισσότερους τομείς ποσοστό υψηλότερο από το σύνολο της χώρας (52,3%).

Για την αποτύπωση της καινοτομίας και των καινοτομικών δραστηριοτήτων του Φαρμακευτικού κλάδου αναλύθηκαν τα στοιχεία της "Έρευνας για την Καινοτοµία" για τις επιχειρήσεις οι οποίες εντάσσονται στους εξής κωδικούς οικονομικής δραστηριότητας (Nace rev2): "21-Παραγωγή βασικών φαρμακευτικών προϊόντων" και "4646- Χονδρικό εμπόριο φαρμακευτικών προϊόντων".

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, καινοτομία προϊόντος ή/και διαδικασίας αναπτύσσει το 47,3% των επιχειρήσεων του Φαρμακευτικού κλάδου έναντι 34,3% του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους.

Σε ό,τι αφορά στις καινοτομίες προϊόντος (αγαθών ή υπηρεσιών), αυτές αφορούν κυρίως καινοτομίες σε αγαθά αφού το 91,6% των επιχειρήσεων του φαρμακευτικού κλάδου με καινοτομία προϊόντος αναπτύσσει καινοτομίες σε αγαθά.

Νέα για την αγορά προϊόντα αναπτύσσει το 63,4% των επιχειρήσεων του Φαρμακευτικού Κλάδου με καινοτομία προϊόντος ή /και διαδικασίας, ποσοστό σημαντικά μεγαλύτερο από το σύνολο της χώρας (46,4%).

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με καινοτομία προϊόντος ή/και διαδικασίας και οι επιμέρους κατηγορίες, 2010-2012.

Στην οργάνωση ή/και το μάρκετινγκ καινοτομεί το 59,7% των επιχειρήσεων του Φαρμακευτικού κλάδου, ποσοστό επίσης υψηλότερο του συνόλου της χώρας (45,4%).

Ποσοστό (%) επιχειρήσεων με οργανωσιακή καινοτομία ή/και καινοτομία μάρκετινγκ και οι επιμέρους κατηγορίες, 2010-2012

Οι δαπάνες των επιχειρήσεων του Φαρμακευτικού κλάδου για καινοτομικές δραστηριότητες το 2012 ανέρχονται στα 109,4 εκατομμύρια ευρώ.

Οι δαπάνες για την υλοποίηση ενδοεπιχειρησιακής Ε&Α αποτελούν το 53,2% των συνολικών δαπανών για καινοτομικές δραστηριότητες, ποσοστό διπλάσιο από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων.

Ακολουθούν οι δαπάνες για εξωεπιχειρησιακή έρευνα οι οποίες αποτελούν το 19,0% των συνολικών δαπανών για καινοτομικές δραστηριότητες, ποσοστό επίσης υψηλότερο από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων.

Ποσοστιαία κατανομή (%) δαπανών στις επιμέρους κατηγορίες καινοτομικών δραστηριοτήτων, 2012.

Η μείωση του κόστους λειτουργίας και η αύξηση ευελιξίας/ανταπόκρισης της επιχείρησης αναδεικνύονται ως οι βασικές στρατηγικές των καινοτόμων επιχειρήσεων στον Φαρμακευτικό κλάδο.

Τα κυριότερα εμπόδια είναι ο ισχυρός ανταγωνισμός τιμών, αν και με ποσοστό μικρότερο του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων, και το υψηλό κόστος συμμόρφωσης με κυβερνητικούς κανονισμούς ή νομικές απαιτήσεις.

Ακολουθούν η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης και ο ισχυρός ανταγωνισμός ως προς την ποιότητα, τη φήμη ή τα σήματα.

---

Η καινοτομία στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών ανάπτυξης και απασχόλησης – Η σημασία των δεικτών

Όπως σημειώνεται στο εισαγωγικό σημείωμα της εμβληματικής πρωτοβουλίας "Ένωση Καινοτομίας" στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 (COM(2010) 546 τελικό),

"Σε καιρούς δημοσιονομικών περιορισμών, μεγάλων δημογραφικών αλλαγών και εντεινόμενου ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, η ικανότητά μας να δημιουργήσουμε εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας για να αντικαταστήσουμε όσες χάθηκαν στην κρίση και, γενικότερα, το μελλοντικό βιοτικό μας επίπεδο εξαρτώνται από την ικανότητά μας να προωθήσουμε την καινοτομία στα προϊόντα, τις υπηρεσίες, τις επιχειρήσεις και τις κοινωνικές διαδικασίες και πρότυπα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η καινοτομία αποτελεί τον πυρήνα της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Επίσης, η καινοτομία είναι το καλύτερο μέσο που διαθέτουμε για να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή και η αποδοτική χρησιμοποίηση των πόρων, η υγεία και η γήρανση του πληθυσμού, που μέρα με τη μέρα γίνονται επιτακτικότερες".

Με την εμβληματική πρωτοβουλία "Ένωση Καινοτομίας" στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 (COM(2010) 546 τελικό), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας για την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών, προωθώντας τον παρεμβατικό ρόλο του δημοσίου για την κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα και τη μείωση των παραγόντων που εμποδίζουν τις ερευνητικές και καινοτόμες ιδέες να μετουσιωθούν σε προϊόντα και υπηρεσίες για την αγορά.

Ο στόχος αυτός ενισχύεται μέσα από τις "Kατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών" (COM(2010) 193 τελικό), που επίσης αναθεωρήθηκαν στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020, και περιλαμβάνουν την ενίσχυση της Έρευνας & Ανάπτυξης και Καινοτομίας μέσα από την ενδυνάμωση του "τριγώνου της γνώσης", της διασύνδεσης δηλαδή της έρευνας, της καινοτομίας και της εκπαίδευσης.

Με την πρωτοβουλία "Ένωση Καινοτομίας", η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας για την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών, προωθώντας τον παρεμβατικό ρόλο του δημοσίου για την κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα και τη μείωση των παραγόντων που εμποδίζουν τις ερευνητικές και καινοτόμες ιδέες να μετουσιωθούν σε προϊόντα και υπηρεσίες για την αγορά.

Ο στόχος αυτός ενισχύεται μέσα από τις "Kατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών" (COM(2010) 193 τελικό), που επίσης αναθεωρήθηκαν στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020, και περιλαμβάνουν την ενίσχυση της Έρευνας & Ανάπτυξης και Καινοτομίας μέσα από την ενδυνάμωση του "τριγώνου της γνώσης", της διασύνδεσης δηλαδή της έρευνας, της καινοτομίας και της εκπαίδευσης.

Για την παρακολούθηση των πολιτικών αυτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υιοθετήσει δείκτες σε τρία επίπεδα: έναν βασικό δείκτη για την Ε&Α, τους δείκτες που περιλαμβάνονται στο Innovation Union Scoreboard (Πίνακας Αποτελεσμάτων Καινοτομίας) και μια ομάδα επιπρόσθετων δεικτών.

Ο βασικός δείκτης για την Ε&Α είναι η "Ένταση Ε&Α" και αφορά την επίτευξη επενδύσεων σε Ε&Α σε ποσοστό 3% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συμπεριλαμβάνεται στους βασικούς δείκτες της στρατηγικής Ευρώπη 2020.

Η ομάδα δεικτών του Innovation Union Scoreboard έχει σχεδιαστεί για την παρακολούθηση και τη συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων των κρατών-μελών της ΕΕ στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας και χρησιμοποιείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας.

Τέλος, η ομάδα επιπρόσθετων δεικτών προσφέρει βαθύτερη ανάλυση και χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έκθεση Innovation Union Competitiveness Report (Έκθεση Ανταγωνιστικότητας της Ένωσης Καινοτομίας).

Όλοι οι παραπάνω δείκτες αντλούνται από επίσημες στατιστικές έρευνες και πηγές, σημαντικό μέρος των οποίων αποτελούν οι επίσημες στατιστικές για την Έρευνα & Ανάπτυξη και Καινοτομία, που στη χώρα μας παράγονται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.

Στο πλαίσιο αυτό το ΕΚΤ υλοποιεί στατιστική έρευνα σε πάνω από 1.500 ελληνικούς φορείς με δραστηριότητες Ε&Α, επιχειρήσεις, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ, ερευνητικά κέντρα, κ.α., και συγκεντρώνει στοιχεία για τις δαπάνες και το προσωπικό τους σε Ε&Α, που αποτελούν τις εθνικές στατιστικές Ε&Α.

Σε ετήσια βάση παράγεται, μεταξύ άλλων, ο δείκτης "Ένταση Ε&Α" για την Ελλάδα για την παρακολούθηση της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Για το 2013 ο δείκτης "Ενταση Ε&Α" διαμορφώθηκε στην Ελλάδα στο 0,80% έναντι 2,02% για την ΕΕ28.

Ο δείκτης δημοσιεύεται στη διεύθυνση http://metrics.ekt.gr/el/statistika-etak/datatables και σε ειδικές εκδόσεις του ΕΚΤ (για το 2013 http://metrics.ekt.gr/el/node/185 και http://metrics.ekt.gr/el/node/211).

Οι δείκτες του Innovation Union Scoreboard, περιλαμβάνουν ένα σύμπλεγμα 25 δεικτών, οι οποίοι κατανέμονται σε 3 κύριες κατηγορίες και σε 8 "διαστάσεις της καινοτομίας".

Η καινοτομία ορίζεται ευρύτερα, περιλαμβάνοντας όχι μόνο την καινοτομία στις επιχειρήσεις που παρουσιάζεται στο αφιέρωμα του περιοδικού, αλλά το σύστημα καινοτομίας στο σύνολό του, το οποίο περιλαμβάνει τις ικανότητες καινοτομίας τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα.

Για παράδειγμα περιλαμβάνει δείκτες όπως οι δαπάνες Ε&Α του δημόσιου τομέα και του τομέα των επιχειρήσεων, ο αριθμός των νέων διδακτόρων, ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεων, οι πατέντες κ.α.

Με βάση αυτούς τους δείκτες οι χώρες-μέλη της ΕΕ χωρίζονται σε 4 ομάδες επίδοσης: Ηγέτες Καινοτομίας, Ισχυρά Καινοτόμες, Μέτρια Καινοτόμες και Ασθενώς Καινοτόμες. Το ΕΚΤ παρέχει 8 συνολικά δείκτες στην έκδοση Innovation Union Scoreboard, 6 προέρχονται από την έρευνα για την Καινοτομία στις ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ 2 ακόμα δείκτες αντλούνται από τις στατιστικές Ε&Α.

Στην πρόσφατη έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το Innovation Union Scoreboard για το 2015, η Ελλάδα κατατάσσεται στην ομάδα των "Μέτρια Καινοτόμων" χωρών με βάση την επίδοσή της σε όλο το φάσμα των δεικτών έρευνας, καινοτομίας και οικονομικών της έκδοσης.

Σε όλες τις διαστάσεις εμφανίζεται χαμηλότερα του μέσω ευρωπαϊκού όρου, με εξαίρεση την επίδοσή της σε δείκτες καινοτομίας.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα παρουσιάζει τη χαμηλότερη επίδοση στους δείκτες οικονομίας και υποστήριξης, όπως και στους δείκτες σχετικά με τη διανοητική ιδιοκτησία (ευρεσιτεχνίες, πνευματικά δικαιώματα).

Ωστόσο, ο τελευταίος δείκτης εμφανίζει τη μεγαλύτερη ύξηση στη χώρα σε σχέση με πέρυσι.

Η Ελλάδα έχει μεγάλη υστέρηση σε δείκτες όπως "διδακτορικοί φοιτητές εκτός ΕΕ", "επενδύσεις venture capital" και "έσοδα από άδειες χρήσης και πατέντες από το εξωτερικό".

Βρίσκεται, όμως, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στους δείκτες: "διεθνείς συνεργασίες για επιστημονικές δημοσιεύσεις", "δαπάνες για καινοτομικές δραστηριότητες εκτός Έρευνας & Ανάπτυξης" και "μικρομεσαίες επιχειρήσεις με οργανωσιακή καινοτομία / καινοτομία μάρκετινγκ".

Στα συμπεράσματα της μελέτης επισημαίνεται ότι για να βελτιωθεί η ικανότητα της Ευρώπης να καινοτομεί και να είναι ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την ενθάρρυνση ρηξικέλευθων ιδεών και την εμπορική τους προώθηση.

Το γενικό επίπεδο καινοτομίας της ΕΕ μπορεί να παραμένει στα ίδια επίπεδα με πέρυσι αλλά η κρίση φαίνεται να έχει επηρεάσει αρνητικά την καινοτομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο αριθμός καινοτόμων επιχειρήσεων μειώνεται, όπως και οι επενδύσεις επιχειρηματικού κεφαλαίου, οι καινοτομίες στις ΜΜΕ, οι αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, οι εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας και οι πωλήσεις καινοτόμων προϊόντων.  

---

Τα αναλυτικά αποτελέσματα της έρευνας που διενεργεί το ΕΚΤ για την Καινοτομία στις Ελληνικές Επιχειρήσεις αποτυπώνονται σε τέσσερις μελέτες που διατίθενται στον ειδικό δικτυακό τόπο με στοιχεία και δείκτες για την Έρευνα & Ανάπτυξη, την Τεχνολογία και την Καινοτομία στη χώρα μας http://metrics.ekt.gr/.