Από τον Νοέμβριο του 2008 που εγκαινιάστηκε η ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana, προσφέροντας ελεύθερη για όλους πρόσβαση σε ένα μεγάλο κομμάτι του ευρωπαϊκού πολιτιστικού πλούτου, πολλά έχουν επιτευχθεί στον τομέα της δωρεάν διάθεσης ψηφιοποιημένων βιβλίων στο Διαδίκτυο. Εννέα μήνες μετά, με τη Europeana να έχει υπερδιπλασιάσει τις συλλογές της αλλά και με πολλά προβλήματα ανοικτά, δημόσια διαβούλευση δρομολογείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το μέλλον της βιβλιοθήκης και γενικότερα της ψηφιοποίησης βιβλίων.
Τα 4,6 εκατομμύρια έχουν φτάσει τα ψηφιοποιημένα έργα (βιβλία, χάρτες, φωτογραφίες, βίντεο, εφημερίδες, κ.ά.) που περιλαμβάνουν οι συλλογές της Europeana: σημαντικότατα πολιτιστικά, ιστορικά και επιστημονικά τεκμήρια από ολόκληρη την Ευρώπη, εύκολα και γρήγορα προσβάσιμα από κάθε ενδιαφερόμενο στον πολύγλωσσο δικτυακό της τόπο (www.europeana.eu). Ο στόχος μάλιστα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι, σύμφωνα με πρόσφατη αναγγελία της, να φτάσουν τα ψηφιοποιημένα αντικείμενα τα 10 εκατομμύρια μέχρι το 2010.
Μεταξύ των νέων αποκτημάτων περιλαμβάνονται: μια συλλογή από 70 παλαίτυπα (βιβλία τυπωμένα με τις παλαιότερες τεχνικές εκτύπωσης) της βιβλιοθήκης της Καταλονίας, μια έκδοση του1572 του έργου 'Os Lusιadas' του Lu?s de Camοes , του εθνικού έπους της Πορτογαλίας, καθώς και κινηματογραφημένες σκηνές του 1913 από τη Friedrichstrabe του Βερολίνου, από την Ένωση Ευρωπαϊκών Κινηματογραφικών Αρχείων.
Ωστόσο, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα, σημαντικά προβλήματα που συνδέονται με τη διαδικασία της ψηφιοποίησης και τη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας παραμένουν και ζητούν άμεσα λύση. Επί του παρόντος, η Europeana περιλαμβάνει κυρίως ψηφιοποιημένα βιβλία τα οποία αποτελούν κοινό κτήμα, επομένως δεν προστατεύονται πλέον από το δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας (που διαρκεί έως 70 έτη μετά το θάνατο του δημιουργού). Το κατακερματισμένο νομικό πλαίσιο που ισχύει στην Ευρώπη για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δυσχεραίνει ιδιαίτερα, σύμφωνα με την εμπειρία της Europeana, τη χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης για προστατευόμενο υλικό.
Έτσι, για νομικούς λόγους η Europeana δεν περιλαμβάνει εξαντλημένες εκδόσεις έργων (περίπου το 90% των βιβλίων των εθνικών βιβλιοθηκών της Ευρώπης), ούτε ορφανά έργα (που εκτιμώνται σε 10-20% των συλλογών με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας), για τα οποία εξακολουθούν να ισχύουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά δεν μπορεί να προσδιοριστεί ο συγγραφέας τους. Νωρίτερα φέτος, μάλιστα, ένας γαλλικός συλλεκτικός φορέας αναγκάστηκε να αποσύρει φωτογραφίες από την Europeana, δεδομένου ότι διέθετε δικαίωμα διάδοσης του υλικού μόνο στη γαλλική επικράτεια.
Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των θεμάτων, η Επιτροπή δρομολόγησε δημόσια διαβούλευση σχετικά με το μέλλον της Europeana και της ψηφιοποίησης των βιβλίων, η οποία θα διαρκέσει έως τις 15 Νοεμβρίου 2009. Η σειρά ερωτημάτων που θέτει η Επιτροπή θίγει το θέμα της καλύτερης συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, της ανάγκης για διαμόρφωση ενός κοινού ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου για τα πνευματικά δικαιώματα, της συνεργασίας με τους εκδότες σχετικά με υλικό που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, της δημιουργίας ευρωπαϊκών μητρώων για ορφανά και εξαντλημένα έργα, της μελλοντικής χρηματοδότησης της Europeana κ.α.
'Θεωρώ ανησυχητικό το γεγονός ότι στην Europeana είναι διαθέσιμο μόνο το 5% του συνόλου των ψηφιοποιημένων βιβλίων στην ΕΕ. Σημειώνω επίσης ότι σχεδόν το μισό των ψηφιοποιημένων έργων της Europeana προέρχονται από μία μόνο χώρα (σ.σ. Γαλλία), ενώ οι επιδόσεις όλων των άλλων κρατών μελών εξακολουθούν να υπολείπονται εντυπωσιακά. Για μένα αυτό σημαίνει, πάνω απ' όλα, ότι τα κράτη μέλη πρέπει να σταματήσουν να ζηλεύουν την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε άλλες ηπείρους και, επιτέλους, να κάνουν τη δική τους δουλειά. Σημαίνει, επίσης, ότι η Europeana από μόνη της δεν αρκεί ώστε η Ευρώπη να εδραιωθεί στον ψηφιακό χάρτη του κόσμου. Πρέπει να συνεργαστούμε καλύτερα ώστε το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας να καταστεί κατάλληλο για την ψηφιακή εποχή', δήλωσε η κα Viviane Reding, Επίτροπος της ΕΕ αρμόδια για την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα Μέσα Επικοινωνίας.