Δεν υπάρχει κουλτούρα για την αξιοποίηση της έρευνας

Η παραπάνω ανακάλυψη επιβραβεύτηκε το 2004 με βραβείο Νόμπελ στον Aaron Ciechanover - τον οποίο, μάλιστα, έχουμε φιλοξενήσει και στο EIE. Τώρα, με βάση αυτή την πληροφορία, επιχειρήσαμε, στο πλαίσιο του Προγράμματος Μοριακής και Κυτταρικής Γήρανσης του ΙΒΕΒ, να κατανοήσουμε γιατί το πρωτεάσωμα δεν δουλεύει με τη γήρανση, να βρούμε, δηλαδή, τα "ένοχα γονίδια" που υπολειτουργούν.

Στη συνέχεια πετύχαμε τη γενετική ενεργοποίηση του πρωτεασώματος, δηλαδή σε κυτταρικά συστήματα επανατοποθετήσαμε τα λανθάνοντα γονίδια και βρήκαμε ότι όταν ξαναφτιάξουμε ένα "υγιές" και λειτουργικό πρωτεάσωμα, τα κύτταρα ζουν 15-20% παραπάνω. Έχοντας αυτή τη γενετική πληροφορία, η οποία είναι χρήσιμη στο εργαστήριο, αλλά προφανώς όχι στην καθημερινή πράξη, ψάξαμε για ουσίες, φυσικά προϊόντα, τα οποία να μιμούνται τη γενετική ενεργοποίηση. Έτσι καταλήξαμε να έχουμε 3 ουσίες – μια εκ των οποίων η κερσετίνη – οι οποίες, ενεργοποιώντας το πρωτεάσωμα, καθυστερούν την κυτταρική γήρανση.

Για να φτάσουμε στις τρεις ουσίες και στα τρία φυτά, μελετήσαμε περίπου 40 διαφορετικά φυτά και εκχυλίσματα, τα οποία μας υπέδειξε το Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τέλος, υποβάλαμε ένα παγκόσμιο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και, ταυτόχρονα, μεταφέραμε, ως ΕΙΕ, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα δικαιώματα αξιοποίησης στην εταιρεία Κορρές.

Τα οφέλη για το ερευνητικό κέντρο, γενικά μιλώντας, είναι τα εξής: Πρώτο και κυριότερο, η παραγωγή γνώσης. Δεύτερον, η επιστημονική δημοσίευση σε ένα καλό περιοδικό - και αυτό έχει γίνει. Τρίτον, η αξιοποίηση, η οποία επίσης έχει γίνει. Η αξιοποίηση έχει να κάνει με το ότι, αφενός το αποτέλεσμα της έρευνας φτάνει στην κοινωνία, άρα ένα ερευνητικό ίδρυμα προσφέρει στο ευρύ σύνολο, αφετέρου δε, από τη στιγμή που η αξιοποίηση, στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεσμεύεται με οικονομικούς όρους, θα έχει και κάποιο οικονομικό όφελος - η συμφωνία που έχει συνάψει το ΕΙΕ με την εταιρία Κορρέ αναφέρει ότι ένα ποσοστό των κερδών από το προϊόν επιστρέφει στο Ίδρυμα.

Ακριβώς. Μελέτη αντίστοιχη με αυτή για τα μακρόβια αδέρφια άνω των 90 ετών εν ζωή δεν έχει ξαναγίνει ποτέ. Υπάρχει μια φοβερή στατιστική δύναμη στο δείγμα, με ισχυρά μαθηματικά από πίσω. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουμε ήδη εντοπίσει 200 οικογένειες με τρία αδέρφια εν ζωή άνω των 90 ετών και 4 οικογένειες με 5 αδέρφια εν ζωή. Για να το θέσω αλλιώς, εάν σε αυτή τη μελέτη δεν βρούμε γονίδια μακροβιότητας, μπορώ να σας πω ότι δεν υπάρχουν. Όσον αφορά τη δεύτερη μελέτη, συμμετέχουν 12 χώρες και περίπου 5.000 άνθρωποι απ' όλη την Ευρώπη – μιλάμε και πάλι τεράστιο εύρος δειγμάτων. Δεν υπάρχει καμία σχέση με τις έρευνες μακροβιότητας περιορισμένης στατιστικής δύναμης που βγαίνουν κατά καιρούς στα μέσα ενημέρωσης.

Καταρχάς, σίγουρα η έρευνα στην Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ καλύτερο επίπεδο από την εποχή που ήμουνα φοιτητής, δηλαδή 30 χρόνια πίσω. Δηλαδή στην Ελλάδα, αρκετά εργαστήρια "στέκονται" καλά. Σαφέστατα υπάρχει καλύτερη ποιότητα, υπάρχει και διεθνής αναγνώριση.

Από την άλλη μεριά στο θέμα της συνεργασίας ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων υπάρχουν αρκετά θέματα. Το ένα είναι ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν διαθέτουν Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Ειδικά στον φαρμακευτικό τομέα, για ένα τέτοιο τμήμα απαιτούνται εκατομμύρια ευρώ και πολλά χρόνια έρευνας. Επομένως, σε μια χώρα που το ενδιαφέρον είναι στραμμένο πάντα στο εύκολο κέρδος, κανείς δεν προτίθεται να επενδύσει σε έρευνα. Ενώ έχουμε δεκάδες εταιρείες στον τομέα παραγωγής, αυτές στην συντριπτική τους πλειοψηφία ακολουθούν δεδομένες συνταγές και πρωτόκολλα. Οι εταιρείες στην Ελλάδα που πραγματικά θα ενδιαφέρονταν για πρωτογενή έρευνα είναι ελάχιστες.

Το δεύτερο θέμα είναι ότι γενικά η έρευνα δεν αποτελεί πρώτη επιλογή για τη χώρα – κι εδώ μπαίνουμε σε πολιτικο-οικονομικά στοιχεία. Τρίτον, στα ερευνητικά κέντρα ασχολούμαστε με 20 έργα, π.χ., για να είναι το ένα εν δυνάμει εφαρμόσιμο. Όλα τα άλλα παράγουν απλά γνώση, η οποία κάποια στιγμή θα συσσωρευτεί και θα αποτελέσει την κρίσιμη μάζα (όπως οι έρευνες για τους βιοδείκτες που σας είπα νωρίτερα). Και πρέπει να είναι έτσι, γιατί αν είχαμε μείνει μόνο στην παροχή υπηρεσιών, σε 3-4 χρόνια θα ήμασταν μουσειακό είδος. Και αυτό επειδή στις βιοεπιστήμες η έρευνα προχωράει με όση ταχύτητα προχωράει και η έρευνα στον τομέα των υπολογιστών. Άρα πρέπει το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων μας να είναι πρωτογενής, βασική έρευνα, από την οποία κάποια στιγμή θα βγει κάτι άλλο.

Το κυρίως πρόβλημα, όμως, είναι ότι στη χώρα αυτή δεν υπάρχει κουλτούρα για την αξιοποίηση της έρευνας, ούτε από την πλευρά των ερευνητικών κέντρων ούτε από την πλευρά των επιχειρήσεων. Προσπάθειες γίνονται από τις κυβερνήσεις, αλλά κυρίως με τη λογική "βάλτους μαζί και έστω και 10 από τις 100 συνεργασίες να δουλέψουν είναι όφελος" - και η δική μας συνεργασία με τον Κορρέ στην ουσία έτσι ξεκίνησε. Δυστυχώς, ακόμη και πολλοί ερευνητές σνομπάρουν την αξιοποίηση. Δηλαδή εργάζονται για το κέφι τους, για τη γνώση, και δεν ενδιαφέρονται για να καταλήξει ένα προϊόν στην αγορά. Και φυσικά οι ίδιες οι επιχειρήσεις… Αν πεις σε έναν επιχειρηματία ότι θέλεις για έρευνα 200 χιλιάδες ευρώ για 3 χρόνια - ποσό πενιχρό για τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη - θα σε θεωρήσει τρελό.