Η Ευρώπη πρωτοπορεί διεθνώς στα Ενσωματωμένα Συστήματα

Το νέο πρόγραμμα για τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών διαφοροποιείται σημαντικά, καταρχήν, στον προϋπολογισμό, ο οποίος είναι αυξημένος κατά 30% συγκριτικά με το προηγούμενο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Η αλλαγή αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των πολιτικών της ΕΕ που, για πρώτη φορά, φέρνουν την έρευνα και την ανάπτυξη στο πρώτο πλάνο.

Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός για τα δύο πρώτα χρόνια του προγράμματος ανέρχεται σε 1 δισ. ευρώ ανά έτος, ποσό περίπου ίσο με αυτό στο τελευταίο έτος του 6ου ΠΠ. Το 2009-2010 θα έχουμε μια σημαντική αύξηση, η οποία, έως το 2013, θα φτάσει σταδιακά το 60%, δηλαδή, 1,6 δισ. ευρώ ανά έτος.

Όσον αφορά τη δομή του προγράμματος, έχουν καθοριστεί 7 συγκεκριμένοι τομείς-προκλήσεις (challenges), με επιμέρους στόχους που είτε συνεχίζονται από το προηγούμενο ΠΠ είτε αφορούν νέες περιοχές του προγράμματος όπως η ρομποτική, οι αρχιτεκτονικές υπολογιστών ή η προσομοίωση του ανθρώπινου οργανισμού για την πρόληψη ασθενειών. Το σημαντικό είναι ότι υπάρχει ακριβής στοχοθέτηση, δηλαδή περιγράφουμε συγκεκριμένους στόχους και αποτελέσματα που θέλουμε να επιτύχουμε από την έρευνα σε κάθε περιοχή.

Επιπλέον, υπάρχουν αλλαγές στις διαδικασίες χρηματοδότησης. Το ποσοστό χρηματοδότησης αυξάνεται σε 75% του συνολικού κόστους για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ινστιτούτα. Καταργείται η συλλογική οικονομική ευθύνη (joint financial liability) της κοινοπραξίας και τυχόν απώλειες, εάν, για παράδειγμα, χρεοκοπήσει κάποιος εταίρος, θα καλύπτονται από το νέο χρηματοδοτικό μηχανισμό "Risk Sharing Financial Facility". Επίσης, μια σημαντική απλοποίηση, κυρίως για τις ΜΜΕ, είναι ότι πιστοποιητικά ελέγχου (audit certificates) απαιτούνται μόνο για χρηματοδότηση που ξεπερνά τα 375.000 ευρώ. Αυτά είναι κάποια από τα νέα στοιχεία του 7ου ΠΠ που πιστεύω ότι θα ωθήσουν τη συμμετοχή των ΜΜΕ στο πρόγραμμα σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα.

Τα Ενσωματωμένα Συστήματα εμφανίστηκαν ως ξεχωριστός τομέας, για πρώτη φορά, στο 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Οι κύριες κατευθύνσεις ήταν αυτές που ανέφερα και παραπάνω: οι μεθοδολογίες σχεδιασμού και η διασύνδεση συστημάτων, συμπεριλαμβανόμενων των ασύρματων δίκτυων αισθητήρων. Στον τελευταίο τομέα έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος τα τελευταία 3-4 χρόνια και, ενώ ήταν μια αναδυόμενη περιοχή χωρίς εκτενή ευρωπαϊκή δραστηριότητα, υπάρχουν σήμερα πολλές πιλοτικές εφαρμογές. Είναι μια τεχνολογία με μέλλον. Ένας άλλος τομέας, ο οποίος ξεκίνησε “περιθωριακά” στο προηγούμενο ΠΠ, αλλά θα συνεχιστεί περαιτέρω στο 7ο ΠΠ, είναι ο τομέας των υπολογιστικών αρχιτεκτονικών. Έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις, αλλά θεωρούμε ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης στο μέλλον λόγω της μετάβασης προς τους πολυκεντρικούς (multicore) επεξεργαστές.

Η θέση της Ευρώπης στα ενσωματωμένα συστήματα είναι ισχυρή και μπορώ να πω πως πρωτοπορούμε διεθνώς. Ωστόσο, έχουμε να υπερνικήσουμε πολλές σημαντικές δυσκολίες, όπως, για παράδειγμα, το πρόβλημα της πολυπλοκότητας και του "χάσματος παραγωγικότητας". Πώς μπορούμε να το εξηγήσουμε αυτό με απλά λόγια; Οι επιδόσεις αλλά και η πολυπλοκότητα του hardware και των επεξεργαστών (chips) αυξάνονται με γρηγορότερο ρυθμό από ό,τι μπορεί να παρακολουθήσει το λογισμικό. Δηλαδή, σήμερα, το hardware είναι 100 φορές καλύτερο από ό,τι ήταν 10 χρόνια πριν. Τα εργαλεία σχεδιασμού και ανάπτυξης λογισμικού, όμως, δεν είναι 100 φορές καλύτερα, οπότε, οι εταιρείες ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες ανάγκες προγραμματισμού των πολύ πιο αποδοτικών επεξεργαστών και πολυπλοκότερων συστημάτων προσλαμβάνοντας περισσότερους προγραμματιστές. Αυτό, βέβαια, δεν είναι ένα μοντέλο που είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα, διότι και ο αριθμός των προγραμματιστών είναι περιορισμένος και η πιθανότητα σφάλματος αυξάνεται γεωμετρικά όσο αυξάνεται η πολυπλοκότητα των συστημάτων. Η περιοχή αυτή παρουσιάζει λοιπόν μεγάλες δυσκολίες που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.

Ένα δεύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στην Ευρώπη είναι ότι, ενώ οι ερευνητικές μας ομάδες στα ενσωματωμένα συστήματα είναι από τις καλύτερες στον κόσμο, η υπεροχή αυτή βασίζεται στην πρόοδο που έχει γίνει σε κάθε κλάδο μεμονωμένα, δηλαδή στον κλάδο των ηλεκτρονικών για αεροπλάνα, ή στον κλάδο της κινητής τηλεφωνίας, κ.λπ. Σήμερα, οι μεμονωμένοι κλάδοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες, απαιτούνται συνεργασίες και συνέργειες. Οι ξεχωριστές τεχνικές και τα πρότυπα που έχει αναπτύξει ο κάθε κλάδος θα πρέπει, λοιπόν, να συνδυαστούν. Αυτό επιδιώκει το πρόγραμμά μας, αλλά και η βιομηχανική πλατφόρμα ARTEMIS.

Η περιβάλλουσα νοημοσύνη στην πλήρη της μορφή παραμένει μακρινός στόχος. Βήματα γίνονται, βέβαια, καθημερινά και πολλά. Για παράδειγμα, ένα αυτοκίνητο είναι σήμερα πολύ πιο έξυπνο και "προνοητικό" για την ασφάλειά μας χάρη στην ικανότητά του να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του μέσω αισθητήρων. Παρομοίως συσκευές όπως ένα κινητό τηλέφωνο ή μια τηλεόραση αποκτούν πλέον "αντίληψη" του περιβάλλοντός τους. Από την άλλη πλευρά, είμαστε ακόμη μακριά από το να χρησιμοποιούμε τους υπολογιστές με τρόπο αυτονόητο και απλό, όπως χρησιμοποιούμε, για παράδειγμα μια λάμπα, το ψυγείο, κ.λπ. Απαιτούνται ακόμη πολλές προσπάθειες για να μπορέσουν τα υπολογιστικά συστήματα να προσαρμόζονται στη νοημοσύνη μας και στις επιθυμίες μας αντί εμείς στις δικές τους!